Radioterapia

Radioterapia to leczenie promieniowaniem jonizującym (czyli takim które ma dostateczną energię aby zjonizować materię). Generalny cel i zasada radioterapii to dostarczenie możliwie jak największej dawki promieniowania w określony obszar, w którym znajdują się komórki nowotworowe i jednocześnie jak najlepsza ochrona tkanek zdrowych, które znajdują się blisko napromienianego obszaru i, jeśli nie byłyby ochronione, mogłyby ulec uszkodzeniu. Promieniowanie jonizujące docierając do obszaru napromienianego zostawia swoją energię np. poprzez tworzenie wolnych rodników we wnętrzu komórki. Cząsteczki takie powodują uszkodzenie DNA komórki nowotworowej, uniemożliwiając jej dalszy podział lub powodując jej śmierć.

Jest to oczywiście bardzo przybliżony opis a sam proces oddziaływania promieniowania na materię i komórki jest bardziej skomplikowany. Nasza wiedza w tym zakresie jest też dużo większa niż w czasach Marii Skłodowskiej-Curie.

Wypadałoby zapytać jak to się dzieje, że radioterapia szkodzi komórkom nowotworowym, ale nie komórkom zdrowym? Przede wszystkim komórki zdrowe są generalnie bardziej odporne na promieniowanie. Mają sprawne mechanizmy naprawy i potrafią się odbudować po napromienianiu. Drugim ważnym zagadnieniem jest to, że radioterapia prowadzona jest tak precyzyjnie jak to tylko możliwe, z możliwie jak najlepszą ochroną tkanek zdrowych i jak najdokładniejszym napromienieniem obszaru zmiany nowotworowej.

Leczenie radioterapią jest przeprowadzane przez zespół: techników radioterapii, fizyków medycznych i lekarzy. Te trzy zawody medyczne stanowią trzon całej terapii i każda z grup zawodowych ma bardzo duży wkład w dokładność leczenia i jego prawidłowy przebieg.

Szacuje się, że około połowa wszystkich pacjentów chorych na raka może być leczona za pomocą radioterapii. Jest to metoda leczenia stosowana z powodzeniem w bardzo dużej ilości schorzeń onkologicznych. Czterdzieści procent wszystkich nowotworów może zostać wyleczone z pomocą radioterapii, stosowanej jako samodzielne leczenie lub w połączeniu z chirurgią lub chemioterapią. W wielu schorzeniach, takich jak np. oponiak – guz mózgu, rak prostaty czy rak krtani radioterapia stała się alternatywą dla leczenia chirurgicznego z wynikami wyleczalności takimi samymi jak w przypadku chirurgii lub lepszymi, przy dużo mniejszej ilości uciążliwych skutków ubocznych. Radioterapia w raku piersi stała się standardowym uzupełnieniem chirurgii i chemioterapii. W raku szpiku kostnego stała się tak zwaną ostatnią deską ratunku w przypadku niepowodzenia chemioterapii, przed przeszczepem szpiku kostnego. W raku jelita jest często stosowanym leczeniem przed chirurgią. Przykłady takie można mnożyć.

Niestety w chwili obecnej, zarówno w Polsce jak i na świecie, istnieje różnica pomiędzy zapotrzebowaniem na radioterapię a jej dostępnością. Jest ona niedoinwestowana. Nadal brakuje odpowiedniej ilości urządzeń, zwłaszcza takich, które umożliwiają stosowanie zaawansowanych technik napromieniania o najwyższej precyzji. Po więcej informacji w temacie stosowania radioterapii odsyłamy Państwa do strony https://mariecurielegacy.org (tł. Dziedzictwo Marii Curie), na której zebrano dużo informacji na temat tej techniki leczenia.

Zazwyczaj mówiąc o radioterapii mamy na myśli terapię za pomocą akceleratorów liniowych lub brachyterapię. Są to dwie standardowe techniki, których wieloletni rozwój pozwala na napromienianie bardzo dużej ilości schorzeń onkologicznych.
Na przestrzeni lat wraz z poprawą jakości leczenia radioterapią zwiększała się wyleczalność chorych. Pojawiły się jednak nowe wyzwania, takie jak napromienianie bardzo małych zmian (onkologicznych lub neurologicznych), napromienianie wznów lub przerzutów, czy napromienianie nowotworów bardziej odpornych na napromienianie. Każdy z tych przypadków wymaga zastosowania terapii o podwyższonej precyzji i bardziej zaawansowanej technologii. Od kilku lat na świecie zyskują na popularności zaawansowane terapie takie jak: CyberKnife (zwany nożem cybernetycznym), tomoterapia czy terapia protonowa.

Każda z tych metod znalazła zastosowanie w szerokim zakresie wskazań oferując lepszy i bardziej dokładny rodzaj terapii a także możliwość leczenia w przypadkach, w których klasyczna radioterapia nie spełnia swojego zadania. To oczywiste, że im bardziej zaawansowana i dokładna terapia, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych i większa szansa na wyleczenie pacjenta. Dlatego też technologie innowacyjne stają się coraz bardziej popularne.

Jeżeli myślimy o odczuciach to radioterapia jest trochę tajemniczą metoda leczenia, ponieważ w trakcie napromieniania pacjent nie odczuwa nic. Promieniowanie nie wydziela ciepła (a przynajmniej nie na odczuwalnym poziomie). Nie czuje się prądów. Podobnie jak przy wykonywaniu zdjęcia rentgenowskiego czy tomografii komputerowej. Terapia ta różni się od chemioterapii gdzie w łatwy sposób można zobaczyć podawany płyn czy chirurgii, do której pacjent musi być odpowiednio przygotowany i po której na skórze pozostaje ślad w postaci blizny. Jednak pomimo tego ,że sama terapia jest bezbolesna na przestrzeni lat narosło wokół niej wiele mitów, możliwe że właśnie dlatego iż wydaje się tajemnicza. Oto najpopularniejsze z nich.

Ludzkie ciało nie ma żadnego zmysłu, który mógłby odczuwać promieniowanie jonizujące. Jednak wskutek napromieniania skóra może zostać podrażniona czego konsekwencją może być ból skóry. Taki ból mija zazwyczaj krótko po zakończeniu leczenia.

Absolutnie nie. Promieniowanie które przechodzi przez ciało nie jest później emitowane. Ta część promieniowania która została pochłonięta przez ciało zamienia się w energię i w konsekwencji powoduje zmiany w komórkach napromienianych. Jednak żadne promieniowanie nie jest później emitowane przez pacjenta.

Promieniowanie może powodować utratę owłosienia ale tylko w miejscu w którym wchodzi wiązka terapeutyczna. Pacjent nie traci włosów na głowie jeżeli ma napromienianą miednicę. W miejscu wejścia wiązki promieniowania może dochodzić do utraty włosów. W większości przypadków jest to jednak krótkotrwały efekt.

To nie jest mit. Promieniowanie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu w tkankach znajdujących się blisko obszaru napromienianego. Dlatego zespół napromieniania (lekarze, fizycy i technicy) dokładają wszelkich starań aby napromienianie było jak najbardziej dokładne a ryzyko wystąpienia nowotworu wtórnego jak najmniejsze.

Każdy z nas słyszał o wypadku w Czarnobylu. Historia zna też kilka przypadków wypadków radiacyjnych, w których w sposób nieodpowiedni zostało napromienionych kilku pacjentów, powodując bardzo poważne skutki uboczne. Są to tak zwane błędy przeszłości, wynikające albo z niedostatku wiedzy, albo z braku wyobraźni. Oczywiście nigdy nie ma możliwości zapobieżenia wszystkim możliwym wypadkom, jednak rozwój technologii, dogłębna edukacja i lata badań spowodowały, że radioterapia jest nie tylko bezpieczniejsza niż latanie samolotem, ale także powoduje mniej skutków ubocznych niż chemioterapia czy chirurgia.